पूर्वी तुर्किस्तानको निर्वासित सरकारले आईसीसीलाई चीनको मानवअधिकार हननको मुद्दा अनुसन्धान सुरु गर्न आग्रह गरेको छ।

इस्तानबुल । बेइजिङ विन्टर ओलम्पिकको बहिष्कारको आह्वानबीच पूर्वी तुर्किस्थान सरकार निर्वासनमा (इटीजीई) ले मङ्गलबार अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत (आइसीसी) लाई पूर्वी तुर्किस्तानका उइघुर, कजाख, किर्गिज र अन्य तुर्किक जनताविरुद्ध चिनियाँ अधिकारीले गरिरहेको जातीय संहार र मानवताविरुद्धका अन्य अपराधको छानविन शुरु गर्न आग्रह गरेको छ ।

निर्वासित र पूर्वी तुर्किस्तान राष्ट्रिय जागरण आन्दोलनमा पूर्वी तुर्किस्तान सरकारका वकिलहरूले ६ जुलाई २०२० मा आईसीसीलाई औपचारिक कानूनी मुद्दा दायर गरेका थिए। इस्तानबुलको उइघुर प्रवासी समुदायमा पीडित तथा बाँचेकाहरूबाट थप प्रमाण सङ्कलन गर्न कानुनी टोली इस्तानबुलमा थियो भनी इटगेको प्रेस विज्ञप्तिले भनेको छl

निर्वासनमा रहेको पूर्वी तुर्किस्तान सरकार, पूर्वी तुर्किस्तानको मानव अधिकार वाच संघ, टर्किक वर्ल्ड सोलिडारिटी एण्ड कोअपरेशनको संस्था, बेलायती वकिल रड्नी डिक्सन क्यूसीको नेतृत्वमा रहेको कानुनी टोली र टर्कीमा बसोबास गर्ने उइगुर डायस्पोराले इस्तानबुलको जेटिनबर्नु जिल्लाको एउटा होटलमा पत्रकार सम्मेलन आयोजना गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ।

थुप्रै गैर सरकारी संस्थाहरू र पूर्वी तुर्किस्तानका पीडितहरूसँग मिलेर इटीजीईले पनि टर्कीलाई पूर्वी टर्कीमा भएको जातीय संहारलाई नरसंहारको मान्यता दिन आग्रह गऱ्यो। इटीजीईका प्रधानमन्त्री सलीह हुदयारले पूर्वी तुर्किस्तान र यसका जनताको दुर्दशालाई समर्थन गर्न टर्की सरकार, नागरिक समाज र टर्कीका जनतालाई आग्रह गर्दै भिडियो मार्फत सन्देश दिएl “हामी टर्कीलाई आईसीसीमा पूर्वी तुर्किस्तानको मुद्दालाई समर्थन गर्न आग्रह गर्दछौं

र हामी गणतन्त्र टर्कीलाई अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा चीनविरुद्ध समानान्तर मुद्दा दायर गरेर उत्पीडितको रक्षा गर्ने आफ्नो प्रतिबद्धता लाई समर्थन गर्न विनम्रतापूर्वक अनुरोध गर्दछौं,” प्रधानमन्त्री सलीह हुदयारले भनेका छन्l “पूर्वी तुर्किस्तानमा चीनको चलिरहेको संहारलाई जातीय नरसंहारको रूपमा स्वीकार गरेर टर्की सरकार र संसद चीनसंग अडान लिनु महत्वपूर्ण छ,” उनले थपे।

स्तानबुल कोर्ट अफ जस्टिसमा चीन विरुद्ध पूर्वी तुर्किस्तानको कानुनी मुद्दाको नेतृत्व गरिरहेका टर्कीका वकिल गुल्डेन सोनमेजले पनि टर्की सरकारलाई पूर्वी तुर्किस्तानको सहायतागर्न कदम चाल्न र आउन आग्रह गरे। उनले टर्कीभरि आप्रवासी बन्दी गृहमा राखिएका उइघुरहरुलाई रिहा गर्न पनि आग्रह गरे। साथै जुलाई २०२१ देखि मोरक्को मा आईपुग्दा अतिरिक्त न्यायिक रुपमा पक्राउ परेका इदरीस हसन जस्ता उइघुरहरुलाई पनि सहयोग गर्ने उनले बताए।

यस हप्ताको अन्तमा बेइजिङमा २०२२ ओलम्पिक शीतकालीन खेलहरू आयोजना गर्ने चीनको जाँच गर्न उक्त समूहले आईसीसीलाई आग्रह गरेको कुरा एसोसिएशन अफ टर्किनिक वर्ल्ड सोलिडारिटी एण्ड कोअपरेशनका प्रमुख हालित कनकले बताए। चीनले फेब्रुअरी ४ -२० देखि शीतकालीन ओलम्पिकको आयोजना गर्ने छ। लगभग ३,००० खेलाडीहरूले १०९ विभिन्न खेलमा र मार्च ४-१३ देखि प्यारालम्पिकमा प्रतिस्पर्धा गर्नेछन्। ७८ खेलमा ७३६ प्रतिस्पर्धीहरू हुनेछन्।

ब्रिटिश वकिल रोड्नी क्यूसीले उपलब्ध प्रमाणहरूले देखाएअनुसार चीनको छिमेकी ताजिकिस्तानबाट निर्वासित उइघुरहरूको संख्या सन् २०१६ देखि २०१८ सम्म तीव्र गतिमा बढेको र त्यहाँ बसोबास गर्ने उनीहरूको जनसंख्या ८५ प्रतिशतले घटेको बताए । उनले भने, “ताजिकिस्तान, किर्गिस्तान, उज्बेकिस्तान र कजाकिस्तानमा भएको गहन क्षेत्र जाँचमार्फत आईसीसीमा प्रस्तुत गरिएका प्रमाणहरूले यसको पुष्टि गर्छ।”

रडनी डिक्सन क्यूसीले पनि अनुसन्धान सुरु भएको खण्डमा यो मध्य एसियामा पहिलो पटक हुने बताए। उनले प्रमाणको चौथो डोजियर साता अगाडि पेश गर्ने योजना रहेको पनि बताए ।
सन् २०१५ मा चीन सरकारलाई सन् २०२२ को शीतकालीन खेल प्रदान गरिएदेखि गैरसरकारी संस्था तथा सञ्चार माध्यमहरूले चिनियाँ अधिकारीहरूले अनेकौं गम्भीर मानवअधिकार उल्लङ्घनको दस्तावेज प्रस्तुत गरेका छन्।

यसमा सिनजियाङ (उइघुर क्षेत्र) मा लाखौं उइघुर र अन्य टर्किक समूहहरूको मनमानी नजरबन्द, यातना र जबरजस्ती श्रम समावेश छ; हङकङमा स्वतन्त्र मिडिया, लोकतान्त्रिक संस्था र कानुनको शासनको पतन; उच्च-प्रविधि निगरानी प्रणालीहरूले अधिकारीहरूलाइ ट्र्याक गर्न र अन्यायपूर्ण रूपमा अभियोग लगाउन सक्षम बनाउँछl जसमा एपहरू मार्फत साझा गरिएको आलोचना र अन्य धेरै मानवअधिकार उल्लङ्घनहरू समावेश छन्।

प्रतिक्रिया दिनुहोस