हतास इमरान र स्वार्थी चीनले पाकिस्तानलाई दुर्घटनातर्फ लैजादैछ

मार्च २७ मा परेड ग्राउण्ड, इस्लामाबादमा भएको भव्य जलसा ९भेला० ले पाकिस्तानी प्रधानमन्त्री इमरान खान क्रोधित देखिएका छन् । आगामी दिनहरूमा आफ्नो दुर्भाग्य लगभग निश्चित छ भन्ने संकेत पनि उनको यस क्रोध र हतास मानसिकताले गर्छ। उनको भाषणले स्पष्ट रूपमा संकेत गर्‍यो कि उनले शक्तिशाली जीएचक्यू र पीपीपी र पीएमएल ९एन० लाई सहयोग गर्ने विदेशी शक्तिहरू दुबैबाट खराब खेल र पाकिस्तान विरोधी षड्यन्त्रको गन्ध पाएका थिए।
अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले उनलाई कहिल्यै फोन नगरेकोमा पनि उनी असन्तुष्ट थिए। हालै, खानले युक्रेन मुद्दामा रुसको निन्दा गर्न पाकिस्तानलाई संयुक्त रूपमा अनुरोध गरेकोमा भ्ग्, ल्ब्त्इ, जापान र अष्ट्रेलियाका २२ प्रमुख राष्ट्रहरूको समूहमा पाकिस्तानलाई समावेश गरेनन। खानले पाकिस्तानीहरूलाई तटस्थ रहने अधिकार भएको महसुस गरेका थिए ।

तथापि उनले केही दिन भित्र ूकेवल जनावरहरू तटस्थ रहन्छन्ू भने । उनले संसदमा आफ्नो सरकार विरुद्ध अविश्वास प्रस्तावको नेतृत्व गरिरहेका विपक्षी नेताहरू को गालीहरू बाट जोगिन सल्लाह दिएकोमा पाकिस्तानी सेनाको आलोचना सम्म गरे।
इमरानको मार्च द्दठ मा एक विशाल र्‍यालीमा भएको भाषण आसिफ अली जरदारी र नवाज शरीफ विरुद्ध क्रोधले भरिएको थियो किनभने उनले भीडलाई विदेशी सहयोगमा यी दलहरूले उनको सरकारलाई पतन गर्न खोजिरहेका छन् भनेर बताए।
उनी हताश छन् र चिनियाँ समर्थनमा मात्र बाँचिरहेका छन् भन्नेमा कुनै शंका छैन। चिनियाँहरूले पाकिस्तानको आन्तरिक राजनीतिमा खुलेर हस्तक्षेप गरिरहेका छन् ।
पाकिस्तानका अखबारका रिपोर्टहरू अनुसार वरिष्ठ चिनियाँ राजदूतहरूले विपक्षी नेताहरू, सेना प्रमुखहरू र सत्तारूढ गठबन्धन भित्रका गुटहरूसँग भेट गरिरहेका छन्। चीनको यो मोडल २०२० मा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीलाई एकै ठाउँमा राख्न चीनले नेपाललाई गरेको जस्तै हो। मार्च १३ मा, पाकिस्तानमा चिनियाँ नियोगका उपप्रमुख पाङ चुन्क्सुले पाकिस्तान मुस्लिम लिग(कायद ९पीएमएल(कायद० का अध्यक्ष र पूर्व प्रधानमन्त्री चौधरी शुजात हुसैनलाई सम्म भेटे।

पीएमएल(क्यू खान सरकारमा अल्पसंख्यक साझेदार हो र अविश्वासको मतमा प्रमुख हुन सक्छ। पार्टीले जारी गरेको विज्ञप्ति अनुसार चुन्क्सुले ूराजनीतिक अवस्थाू र ूआपसी हितका मुद्दाहरूू बारे छलफल गरेका थिए। ूचीनले पाकिस्तानमा राजनीतिक र आर्थिक स्थिरता चाहन्छ।ू भनेर राजदूतलाई उद्धृत गरिएको थियो । यसले देखाउँछ कि अधिनायकवादी चीनले सभ्य संसारको नियम र देशको सार्वभौमीकतालाई धेरै वास्ता गर्दैन।
२०२० मा, महामारीको पहिलो लहरको समयमा, बेइजिङले काठमाडौंमा आफ्नो कठपुतली सरकारको लागि समर्थन भेला पार्न पछि परेन । चीनीहरुले नेपाली भूमि पनि हडपिरहेका थिए र नेपाली प्रेसलाई थुनिरहेका थिए । त्यस समयमा नेपाली सञ्चारमाध्यमलाई कोभिड–१९ भाइरसको उत्पत्ति चीनमा भएको उल्लेख गर्न समेत रोक लगाइएको थियो ।
ठूलो प्रश्न यो छस् के यसले पाकिस्तान वा चीनको हित रक्षा गर्नेछरु बेइजिङले पाकिस्तानको भूगोल र त्यहाँको सरकारलाई आफ्नो फाइदाको लागि उपयोग गर्न एकल स्वार्थमा काम गरिरहेको छ। बहुचर्चित बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ ९बीआरआई०, चीन(पाकिस्तान इकोनोमिक करिडोर ९सीपीईसी० ले पाकिस्तानको तुलनामा चीनको बढी सम्बन्ध र फाइदाको संभावना राखेको थियो।

बलुचिस्तानमा भ्रष्टाचार, ऋएभ्ऋ विरोधी आन्दोलनदेखि लिएर चिनियाँ नागरिकमाथि आक्रमण–सबै गलत कारणले चीनको नेतृत्वका यी परियोजनाहरु चर्चामा छन। यसबाहेक, अफगानिस्तानमा बढ्दो अनिश्चितता, विनाशकारी तालिबान शासन र तालिबान विरोधी गुटहरूको उदयले आगामी दिनहरूमा थप समस्याहरू निम्त्याउन पर्याप्त छ।
यी सबैको अर्थ ऋएभ्ऋ मा इमरान खानको सरकारले जोसिलो रूपमा गरिरहेको बैंकिङ चीनले भनेजस्तो मायालु रहनेछ। र यदि पैसा प्रवाह घट्यो भने, तिनीहरूको सीपीईसीमा कम चासो हुनेछ। तर, खानसंग विकल्प छैन । उनले लोकतान्त्रिक संसारसँगका सबै पुलहरू जलाए र अहिले जे भए पनि चिनियाँ समर्थनमा पूर्ण रूपमा निर्भर छन्।
विगतमा पाकिस्तान अमेरिकी सहयोग र आईएमएफजस्ता अमेरिकी सहयोगी बहुपक्षीय संस्थाको ऋणमा बाँचिरहेको थियो। सन् २०१८ देखि अमेरिकी सहायता रोकिएको छ। पाकिस्तानले विगतमा आईएमएफबाट २२ वटा ऋण लिएको थियो र २३ औं ऋणको समीक्षा भइरहेको थियो। यसैबीच, पाकिस्तानको अर्थतन्त्र दिवालिया भयो। खानले द्दण्ज्ञड मा पदभार ग्रहण गरेदेखि, खुद्रा मुद्रास्फीति गगनचुम्बी रुपमा बढेको छ। जनवरी २०२१ बाहेक, मुद्रास्फीति विगत दुई वर्षमा ८ प्रतिशतभन्दा माथि थियो, एक पटक १४ प्रतिशतको अंक पार गरेको थियो र विगत ६ महिनादेखि १०।१३ प्रतिशतमा रहेको छ ।

अयोग्य सरकारसँग रेमिट्यान्स बाहेक डलरको थोरै मात्र स्रोत छ, र विगतको ऋण तिर्न नयाँ उधारो चाहिन्छ। रेमिट्यान्स अर्थतन्त्र पनि आतंकवादी गतिविधिसँग सम्भावित सम्बन्धको कारणले जाँचको दायरामा छ। पाकिस्तान जुन द्दण्ज्ञड देखि पेरिस(आधारित फाइनान्सियल एक्शन टास्क फोर्स ९ँब्त्ँ० को ग्रे लिस्टमा रहेको छ । मनी लान्ड्रिङलाई नियन्त्रण गर्न असफल पाकिस्तानले आतंकवादलाई वित्तपोषण गर्ने प्रवल संभावना बोकेको छ ।

छोटकरीमा, पाकिस्तान खतरनाक रूपमा बाँचिरहेको छ। यसको अर्थतन्त्र खस्किएको छ र उधारकर्ताको रूपमा यसको शून्य विश्वसनीयता छ। जनता चर्को मुद्रास्फीतिबाट पीडित छन् । आफ्नो द्रुत क्षय लोकप्रियतालाई जोगाउन, खान सरकारले आईएमएफको प्रिस्क्रिप्शन विरुद्ध जाँदै ठूलो खाद्य अनुदानहरू प्रस्ताव गरिरहेको छ। मार्च द्दठ मा इस्लामाबाद भेलामा, खानले आफ्नो सरकारको जनहितकारी पहलहरूको घमण्ड गरे तर त्यसको कुनै तुक छैन । चिनियाँ समर्थनमा बाँचिरहेका खानले अहिले बेइजिङले आफूबाट जे चाहन्छन् त्यही गरिरहेका छन्। यतिसम्म कि उनको सरकार ले आफ्नो भूमि चिनियाँहरूलाई प्रयोग गर्न अनुमति दिइरहेको छ।

स्पष्ट रूपमा, खानले पाकिस्तानलाई मृत्युको तिर डोर्‍याइरहेको छ जहाँ अमेरिकाले दण्डात्मक कारबाही गर्न सक्छ। पश्चिममा ठूलो मात्रामा लगानी गर्ने सेनाका अधिकारीहरूलगायत पाकिस्तानका कुलीन वर्गलाई विचार गर्दैस यस्तो कुनै पनि सम्भावनाले घरमा गम्भीर उथलपुथल सिर्जना गर्नेछ।