नेपाल–भारत विकास साझेदारीमा कोसेढुङ्गा

भारतमा कोसेढुङ्गा -नयाँ दिल्ली [भारत], मार्च 30 (एएनआई(sad) प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको आगामी भारत भ्रमणमा नेपालसँग भारतको विकास सहयोगमा हालैका पहल र कोशेढुङ्गाहरू हाइलाइट हुने सम्भावना छ, जुन उनको पहिलो औपचारिक भ्रमण हो। उनको गत जुलाईमा प्रधानमन्त्रीमा नियुक्ति भएको हो] ।
नेपालसँग भारतको विकास सहयोग द्विपक्षीय साझेदारीको आधारभूत स्तम्भहरू मध्ये एक हो। यसले सडक, रेल, स्वास्थ्य, शिक्षा, उर्जा जस्ता विभिन्न क्षेत्रहरू समेट्छ। यसले दुई देशहरू बीचको पूर्वाधार र सीमापार कनेक्टिभिटीमा सुधार गर्ने मात्र होइन तर यी परियोजनाहरूले सीमाका दुबै छेउमा रहेका महिला र पुरुषहरूको जीवनलाई छुने भएकाले सम्बन्धलाई अझ बढी जन-केन्द्रित बनाउन पनि काम गर्दछ ।

भारत नेपालको प्रमुख विकास साझेदार हो । नेपालमा आधुनिक पूर्वाधार विकासका लागि भारत-नेपाल सहकार्य सन् १९५१ मा काठमाडौंको गौचर विमानस्थल (आज त्रिभुवन विमानस्थल भनेर चिनिन्छ) निर्माणसँगै सुरु भएको हो जुन सन् १९५४ मा सम्पन्न भयो।

यसबाहेक, भारत-नेपाल विकासमा कनेक्टिभिटी, स्वास्थ्य, शिक्षा, ऊर्जा, सरकारी विभागहरू लगायतका क्षेत्रमा नेपालमा विकासका लागि भारत सरकारका विभिन्न परियोजनाहरू र प्रयासहरूको समन्वय गर्न सन् १९५४ मा नेपालमा भारतीय सहायता मिशन स्थापना भएको थियो।
विकास साझेदारी अन्तर्गतका आयोजनाहरू नेपालभर भौगोलिक रूपमा फैलिएको आकार र क्षेत्रका रूपमा विविध छन्। यसमा भारत सरकारद्वारा उपलब्ध गराइएका अनुदानका साथै ऋणको रेखाहरू मार्फत वित्त प्रदान गरिएका परियोजनाहरू समावेश छन्।

नेपालका लागि स्वास्थ्य, शिक्षा, विद्युत र कनेक्टिभिटी जस्ता प्राथमिकताका क्षेत्रमा ठूला र मध्यवर्ती पूर्वाधार परियोजनाहरू अनुदानको आधारमा हालैका वर्षहरूमा सञ्चालन गरिएका छन्।
यसको एक प्रमुख उदाहरण हो, नेपाल भारत मैत्री आपतकालीन र ट्रमा सेन्टर (INR 100 करोड), काठमाडौं (एम्स जस्ता विशेष सुविधाहरू भएको पहिलो ट्रमा सेन्टर, नोभेम्बर 2014 मा उद्घाटन गरिएको); बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान, धरान (INR 125 करोड) को नयाँ कलेज ब्लक मार्च 2014 मा उद्घाटन गरियो।
यसबाहेक, शिक्षा क्षेत्रमा, नेपाल भारत मैत्री विद्यालय, पोखरा (INR 125 करोड) 2000 मा खोलिएको थियो र मनमोहन मेमोरियल पोलिटेक्निक, मोरङ (INR 32 करोड) मा निर्माण गरिएको हो ।

मनमोहन मेमोरियल पोलिटेक्निक नेपालमा आफ्नो प्रकारको पहिलो पोलिटेक्निक हो जस्मा तीनवटा इन्जिनियरिङ स्ट्रिमहरूमा प्राविधिक शिक्षाका साथै धेरै व्यावसायिक पाठ्यक्रमहरू प्रदान गर्दछ। यो परियोजना नोभेम्बर 2009 मा नेपालका प्रधानमन्त्री द्वारा उद्घाटन गरिएको थियो। ६५० करोडभन्दा बढीको अनुमानित लागतमा काभ्रेपलाञ्चोकमा नेपाल राष्ट्रिय प्रहरी एकेडेमी (एनपीए) निर्माण भइरहेको प्रमुख आयोजना हो ।
विद्युत र ऊर्जा क्षेत्रको सहकार्यमा त्रिशूली जलविद्युत आयोजनाबाट सुरु भएको थियो (प्रारम्भमा १९७६ मा २१ मेगावाटको स्थापित क्षमताको भारु १४ करोड अनुदानमा निर्माण भएको थियो) त्यसपछि यो विस्तार भएको हो ।

सन् २०१९ मा मोतिहारी-अमलेखगन्ज पेट्रोलियम पाइपलाइन (INR ३२४ करोड) को सञ्चालनमा हालैको कोशेढुङ्गा थियो। यो दक्षिण एसियाकै पहिलो अन्तरदेशीय पेट्रोलियम उत्पादन पाइपलाइन हो, जसले नेपाली जनतालाई प्रत्यक्ष आर्थिक फाइदा पु¥याएको छ र यस परियोजनाको कारणले प्रति लिटर मूल्यमा नेपाली २ रुपैयाँ कम भएको छ ।
हालै सम्पन्न भएको एउटा प्रमुख परियोजना नोभेम्बर २०२१ मा अमेरिकी डलर १० करोडको लागतमा ५०,००० घरहरूको पुनर्निर्माण थियो।

भूकम्पपछिको सहयोगमा सञ्चालित अन्य आयोजनाहरूमा नेपालका १० जिल्लामा १ सय ३२ स्वास्थ्य संस्थाको निर्माण र ८ जिल्लामा ७१ शैक्षिक संस्थाको पुनर्निर्माण समावेश छ। नेपालका ७ जिल्लाका २८ सांस्कृतिक सम्पदा आयोजनाको पनि पुनर्स्थापना भइरहेको छ, जसमा २४ वटा जग्गा निर्माणको काम सुरु भएको छ ।