रुस-युक्रेन युद्धको लहरको प्रभावले विश्वव्यापी अर्थतन्त्रलाई ठूलो नोक्सान पुर्‍याउँछ

रुस–युक्रेन युद्ध तेस्रो हप्तामा प्रवेश गरेसँगै यसको अन्त्य हुने कुनै संकेत देखिँदैन । रुसी र युक्रेनी प्रतिनिधिमण्डलबीच तीनवटा बैठक भए पनि रक्तपात र मानव विस्थापन जारी रहँदा कुनै ठोस उपलब्धि हासिल हुन सकेको छैन। युद्धको प्रभाव विश्वव्यापी रूपमा बढ्दो वस्तु तथा सेवाको मूल्यमा देखा परेको छ, विशेष गरी कच्चा तेल र गहुँ निर्यातमा अवरोधहरू भएको छ। युक्रेनबाट करिब २० लाख मानिसको बिस्थापनले छिमेकी देशहरुमा दबाब श्रृजना गरेको छ ।

विश्वको सबैभन्दा ठूलो प्रजातन्त्र भएको भारत रुसो–युक्रेन युद्धका कारण खतरामा परेको कुरालाई लिएर चिन्तित छ । यो रुस र युक्रेन दुवैको नजिक छ र दुई सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्रबीचको कुनै पनि विवाद युद्धभन्दा पनि वार्ताबाट समाधान गर्नुपर्छ भन्ने एक शुभचिन्तकको रुपमा भारतको विश्वास छ ।
भारतका प्रधानमन्त्रीले दुई द्वन्द्वरत देशका प्रमुखका साथै हंगेरीजस्ता छिमेकी मुलुकसँग वार्ता गरेका छन् । युद्धप्रतिको भारतीय प्रतिक्रिया र संयुक्त राष्ट्र सङ्घको प्रस्तावमा मतदानबाट पछि हट्नुलाई यस मुद्दामा जिम्मेवार, तटस्थ र मानवीय अडानका साथ भारत अडिएको छ ।

भारतले युक्रेनमा आफ्ना विद्यार्थीहरूसहित नागरिकहरूलाई युद्धग्रस्त क्षेत्रहरूबाट टाढा जान अनुमति दिन मानव कोरिडोर बनाउन युद्धरत देशहरूका प्रमुखहरूसामु एउटा प्रस्ताव राख्यो। भारतले छिमेकी पाकिस्तान र नेपालका विद्यार्थीलाई सहजीकरण गरेर जिम्मेवार राष्ट्रका रूपमा निकै बलियो सन्देश पनि दिएको छ । विश्वको सबैभन्दा द्रुत गतिमा बढिरहेको अर्थतन्त्रको रूपमा भारत विश्व अर्थतन्त्रमा युद्धको आर्थिक प्रभावलाई लिएर चिन्तित छ, विशेषगरी रुस, युक्रेन र युरोप जससँग भारतको गहिरो सम्बन्ध छ। विश्वव्यापी कमोडिटी आपूर्ति श्रृंखलामा अवरोधहरू, विशेष गरी कच्चा तेल, ग्यास र गहुँले COVID-19 पछिको उकालो लागिरहेको विश्वव्यापी अर्थतन्त्रका लागि यस यूद्धले पटक्कै राम्रो गर्दैन।

लामो समयदेखि साझा इतिहास र संस्कृति भएका दुई युद्धरत देशहरूले फलदायी वार्ताका लागि आफ्ना झ्यालहरू खोल्नुपर्दछ भन्ने भारतको विश्वास छ।

अरू देशले जस्तो नभई भारतले न त पक्ष लिएको छ न त भारत
दोषारोपणको खेलमा फसेको छ। धेरै पश्चिमी देशहरूले रुसलाई सार्वभौम राष्ट्रमाथि आक्रमण गरेको आरोप लगाए पनि चीनले आफ्नो बयानमा नाटोलाई रुस-युक्रेन युद्धलाई उक्साएको आरोप लगाएको छ। यसको पछाडिको नाटो सेनाको उपस्थितिको बारेमा रूसी चिन्ताको कदर गर्न आवश्यक छ, तर कुनै पनि कुराले युद्धलाई औचित्य दिन सक्दैन। भारतले रुसको चासोको कदर गर्छ, तर मुद्दाहरूको समाधानका लागि हिंसात्मक विधिलाई स्वीकार गर्दैन। रुस जस्तो महाशक्तिलाई अप्रत्यक्ष रूपमा जतिसुकै अहङ्कारी, निरंकुश र गैरजिम्मेवार शक्तिको आरोप लगाउँदै अमेरिका र त्यसका नाटो साझेदारहरूको प्रयासले तर्क र प्रतिवादको दुष्चक्र मात्रै निम्त्याउँछ र अवस्था बिग्रन्छ ।

चीन, इजरायल र टर्कीले दुई युद्धरत देशबीच मध्यस्थता गर्ने संकेत दिएका छन् । तर यी देशहरूले मध्यस्थकर्ताहरू का रुपमा आफ्नो छवी प्रमाणित गर्न सक्दैनन। चीन रसियासँग गठबन्धनमा रहेको जगजाहेर छ, यद्यपि, मौनतापूर्वक, टर्कीले रुस र पश्चिमी सहयोगीहरू दुवै पक्षमा खेलेको सबैले बुझेकै छन् । इजरायलको लागि, यो रूस र अमेरिका बीच तटस्थ छ भनेर प्रमाणित गर्न धेरै गाह्रो हुनेछ, किनकि यो लामो समयदेखि विशेष गरी मध्य पूर्वको भू(राजनीतिको सन्दर्भमा इजरायल अमेरिकाको प्रत्यक्ष सहयोगी भएको छ । कोभिड महामारीको मन्दीले प्रभाव पारेपछि आर्थिक पुनरुत्थानको ‘हरियो शुट’ देखाउँदै आएको विश्व अर्थतन्त्र नयाँ खतरामा परेको छ । यस अनुपातको युद्धको लहरका असरहरू जारी रह्यो भने दिगो विकासका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने विश्वको प्रयासलाई जोखिममा पार्न सक्ने भारतको चिन्ता छ।

रुस विरुद्ध लगाइएको SWIFT बाट बहिष्कार सहित प्रतिबन्धको राफ्टले रुसलाई मात्र आर्थिक प्रभाव पार्ने छैन, तर रुससँग घनिष्ठ सम्बन्ध राख्ने EU मा रहेका सबै देशहरूमा यसको प्रत्यक्ष प्रभाव देखिनेछ। प्रतिबन्धहरूले रूसको निर्यात र आयातको लागि भुक्तानी प्राप्त गर्ने क्षमतामा बाधा पुर्‍याउनेछ र सीमापार वित्तीय लेनदेनलाई कमजोर बनाउनेछ, युरोपेली देशहरू लगायत रूसका प्रमुख व्यापारिक साझेदारहरूले पनि रूसी तेल र ग्यासको आयातको लागि भुक्तान गर्न कठिनाइहरूको सामना गर्नेछन्।

कच्चा तेल, गहुँलगायतका वस्तुको विश्वव्यापी मूल्यले नयाँ उचाइमा पुगेकाले लोकतन्त्रका लागि जनताले मूल्य चुकाउन तयार रहनुपर्छ भन्ने अमेरिकी राष्ट्रपतिको हालैको सम्बोधनले समस्या समाधानतर्फ खासै आश्वस्त पार्न सकेको छैन । मुद्रास्फीतिको दबाबले विश्वव्यापी रूपमा गरिब परिवारहरूको जीवन कष्टकर हुँदै गएकोमा पनि भारत चिन्तित छ ।
भारतलगायत एशियाका धेरै अर्थतन्त्रहरूले आफ्नो ऊर्जा आवश्यकताको ठूलो हिस्सा आयात गर्छन् र कच्चा तेलको मूल्यमा भएको ठूलो वृद्धिले उनीहरूको भुक्तानी सन्तुलनमा ठूलो दबाब दिनेछ।
प्रभुत्वको खेलमा अमेरिका र उसका सहयोगीहरूलाई रुसी चुनौतीबाट मौन लाभ उठाउने रणनितिका रुपमा रूपमा चीनले पनि भूमिका खेल्न मिल्दैन।
यसको रणनीतिक स्थानका कारण, युक्रेन चीनको लागि युरोप र युरोपेली संघको प्रवेशद्वारको रूपमा धेरै महत्त्वपूर्ण छ, युद्धले खनिज र कृषि उत्पादनको आपूर्ति दुवैतर्फ असर गर्नेछ। युक्रेन BRI भित्रको एउटा महत्त्वपूर्ण हब हो, जसमा किभ 2017 मा सामेल भएको थियो। युक्रेनमा काम गर्ने चिनियाँ कम्पनीहरू लगायत बेइन्क्यु इनर्जी, सिनजियाङ कम्युनिकेसन कन्स्ट्रक्सन ग्रुप र वेल्डाट्लान्टिक समूहले पनि सञ्चालनमा अवरोध महसुस गर्नेछन्।