कल्पेश्वर महादेव मन्दिर, जहाँ भगवान शिवको जटाको पूजा गरिन्छ !

चमोली। कल्पेश्वर महादेव मन्दिर उत्तराखण्डको गढवालको चमोली जिल्लामा अवस्थित छ। यो मन्दिर भगवान शिवलाई समर्पित छ। कल्पेश्वर महादेव मन्दिर पञ्चकेदारहरूमध्ये एक हो र पञ्चकेदारहरूमध्ये पाँचौं स्थान हो। यो समुद्र सतह देखि 2134 मिटर को उचाइ मा छ। यो एउटा सानो मन्दिर हो र कल्पगंगा उपत्यकामा अवस्थित छ। यहाँ भगवान शिवको कपाल देखापरेको जनविश्वास छ । त्यसैले यस मन्दिरमा भगवान शिवको कपालको पूजा गरिन्छ।

भगवान शिवलाई जटाधार वा जटेश्वर पनि भनिन्छ। कल्पेश्वर कल्पगङ्गा उपत्यकामा अवस्थित छ, कल्पगंगालाई प्राचीन कालमा हिरण्यवती नामले बोलाइएको थियो। यसको दाहिनेपट्टि रहेको भूमिलाई दुर्वासा भूमि भनिन्छ, यस ठाउँमा ध्यानबद्रीको मन्दिर छ। कल्पेश्वरमा एउटा पुरानो गुफा छ । जस भित्र स्वयंभू शिवलिङ्ग विराजमान छ । जुन भगवान शिवलाई समर्पित छ र यहाँ भगवान शंकरको कपालको पूजा गरिन्छ। यो मन्दिर अनादिनाथ कल्पेश्वर महादेवको नामले पनि प्रसिद्ध छ ।

यस मन्दिरको छेउमा कलवार कुण्ड छ, यस कुण्डको पानी सधैं सफा हुन्छ र यात्रुहरू यहाँबाट पानी लिन्छन्। यो पवित्र जल पिएर भक्तहरूले धेरै रोगबाट मुक्ति पाउँछन्। यहाँ ऋषिहरूले यो पवित्र जल प्रयोग गरेर भगवान शिवलाई जल अर्पण गर्छन्। कल्पेश्वर जाने बाटो एउटा गुफा हुँदै जान्छ। मन्दिर पुग्नको लागि करिब एक किलोमिटर गुफा भित्र पसेर हिँड्नुपर्छ, जहाँ तीर्थयात्रीहरूले भगवान शिवको कपाल पुजा गर्छन्।यस शिवको मन्दिरमा दर्शन गर्न टाढा टाढाबाट भक्तजनहरु आउने गर्दछन् ।

यो मन्दिर पाण्डवहरुले बनाएको मानिन्छ । यो त्यही ठाउँ हो जहाँ महाभारतको युद्धपछि विजयी पाण्डवहरू युद्धमा आफ्ना आफन्तहरूलाई मार्ने आत्मभोग भोग्दै यस पापबाट मुक्ति पाउन भगवान शिवको दर्शन गर्न यात्रामा निस्किएका थिए। पाण्डवहरू पहिले काशी पुगे। शिवको आशीर्वाद चाहियो, तर भगवान शिवले उहाँलाई दर्शन दिन चाहनुभएन। पाण्डवहरूलाई हत्याको दोषी मान्दै शिवले पाण्डवहरूलाई दर्शन दिन चाहनुभएन। पाण्डवहरू केदारतिर लागे।

पाण्डवहरू आएको देखेर भगवान शंकर गुप्तकाशीमा गायब भए। त्यसपछि केही टाढा गएपछि महादेव नदेख्ने इच्छाले गोरुको रूप लिएर गए र अन्य पशुहरूसँगै गए । कुन्तीका छोरा भीमले विशाल रूप लिएर दुई पहाडमा आफ्नो खुट्टा फैलाए, जसको मुनिबाट अन्य जनावरहरू निस्किए, तर शिवको गोरु उनको खुट्टामुनिबाट जान तयार भएन। भीमले गोरुलाई हाने तर शिवजस्तै गोरु दलदलीमा ध्यान गर्न थाल्यो । त्यसपछि भीमले गोरुको पिठ्युँ समात्यो ।

केदारनाथमा भगवान शिवको गोरुको पिण्डको रूपमा पुजा गरिन्छ। भगवान शिव गोरुको रुपमा गायब हुँदा पशुपतिनाथ मन्दिर रहेको काठमाडौंमा उनको धड़को माथिल्लो भाग देखापरेको बताइन्छ । शिवको भुजा तुङनाथमा, नाभि मदमहेश्वरमा, मुख रुद्रनाथमा र जटा कल्पेश्वरमा देखा पर्‍यो। यी पाँच स्थानलाई पञ्चकेदार भनिन्छ।

कल्पेश्वर महादेव मन्दिर दुईवटा बाटोबाट पुग्न सकिन्छ, पहिलो रुद्रनाथ हुँदै अनुसुया देवी परी जान्छ र दोस्रो बाटो हेलाङबाट साँघुरो सामान्य ढलान मार्गमा पैदल वा सुविधाबाट पुग्न सकिन्छ र उरगाम वन क्षेत्र नजिकैबाट पुग्न सकिन्छ। यो बाटोमा एउटा सुन्दर झरना पनि आउँछ जुन प्रकृतिको सुन्दर दृश्य हो।

निकटतम रेलवे स्टेशन रामनगर हो, जुन 233 किलोमिटरको दूरीमा छ। ऋषिकेश रेलवे स्टेशन 247 किलोमिटर को दूरी मा छ। निकटतम एयरपोर्ट जोली ग्रान्ट, देहरादून हो, लगभग 266 किलोमिटरको दूरीमा अवस्थित छ। ऋषिकेश, देहरादुन र हरिद्वारबाट कल्पेश्वर पुग्नको लागि बस सेवा पनि उपलब्ध छ।