चीनको नयाँ नक्सा प्रकरणः अतिक्रमण नीतिको पराकाष्ठा

बेइजिङ— चीनको सरकारी स्वामित्वको अखबार ग्लोबल टाइम्सले अगस्ट २८, २०२३ मा सरकारले जारी गरेको चीनको ‘मानक नक्सा’ प्रकाशित ग¥यो । अरुणाचल प्रदेश र अक्साई चीन आफ्नो भूभाग भएको चीनको दाबी अचम्मलाग्दो मात्रै होइन, क्रुर पनि छ । चीनले भारतको भूभागलाई दक्षिण तिब्बतको हिस्सा देखाएर भारतलाई उक्साउन खोजेको छ, जुन दाबीलाई तिब्बतीहरूले आफैंले विरोध गरेका छन् ।

यो नक्सा प्रकाशित गरेर चीनले भारतको सार्वभौम क्षेत्रीय अधिकार मात्रै उल्लङ्घन गरेको छैन, उसले भियतनाम, फिलिपिन्स, मलेसिया र ब्रुनाईको वैध सामुद्रिक क्षेत्रमाथिको हक दावीलाई कमजोर पार्दै साउथ चाइना सागरको नाइन—ड्यास लाइनमा आफ्नो दाबी जारी राखेको छ।

चीनको दावीको खण्डन गर्दै भारत सरकारको विदेश मन्त्रालयले चीनको नयाँ नक्साको कडा विरोध गरेको छ । चीनको यो कार्य भारत र अन्य धेरै छिमेकी देशहरूमाथि प्रभुत्व जमाउनको लागि मनोवैज्ञानिक युद्ध छेड्ने टुलकिटको हिस्सा हो।

तथ्यात्मक यथार्थलाई हेरफेर गर्ने चीनको बारम्बार प्रयास कार्टोग्राफिक आक्रामण हो । यो रणनीतिले चीनले आफ्नो अवैध क्षेत्रीय दावीहरू दाबी गर्न, सार्वजनिक धारणालाई हेरफेर गर्न, नक्साहरू विकृत गर्न र आफ्नो क्षेत्रीय विस्तारवादी महत्वाकांक्षाहरूको लागि समर्थन जुटाउन अनुकूल कथा सिर्जना गर्न प्रयोग गरेको छ।

यस वर्षको अप्रिलमा, चीनले फेरि एक पटक भारतीय संघको अभिन्न राज्य अरुणाचल प्रदेशका ११ स्थानको नाम परिवर्तन गरेर भारतलाई उक्साउने प्रयास गरेको थियो। चीनका लागि यस्ता कार्य नयाँ होइन । ठाउँहरुको पुनः नामाकरण गर्ने कार्य एक ऐतिहासिक अभ्यास हो जुन विभिन्न उपनिवेशकर्ताहरू, विगत र वर्तमान दुवैले प्रयोग गरेका छन्।

सन् १९५०—५१ मा तिब्बतमा आक्रमण गरेपछि चीनले तिब्बती सहरहरूको नाम परिवर्तन गरेको उदाहरण हो । जस्तै . शिगात्से सिगास्ते र शाक्यलाई साग्यमा परिणत गरियो, साथै अरुणाचलको माथिल्लो भागको उत्तरमा अवस्थित मेटोकको नाम बदलेर मुताओ वा मेदोग परिवर्तन गरेको थियो ।

यस क्षेत्रमाथि आफ्नो दाबी स्थापित गर्न नाम–परिवर्तनको एउटा कार्ड खेलेको छ । चीनको क्षेत्रीय दावीमा अन्तरदृष्टि प्राप्त गर्न यसको नापाक डिजाइनको उत्पत्तिको संक्षिप्त अन्वेषण आवश्यक छ ।

१९५१ मा चीनले तिब्बतमाथि आक्रमण र कब्जा गरेपछि, यसको फोकस क्षेत्र अक्साई चीन रह्यो जुन आफ्नो सेनाको ढुवानी र टिकाइको लागि रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण थियो।

त्यतिबेला अरुणाचल प्रदेश चीनको ध्यानमा पनि थिएन । यसबाहेक, १९६० मा, तत्कालीन चिनियाँ प्रधानमन्त्री हाऊ इन्लाईले भारतलाई अक्साई चिनमा आफ्नो दाबी त्यागेको बदलामा १९१४ म्याकमोहन रेखा (हाल अरुणाचल प्रदेशको सीमा) को दक्षिणमा रहेको क्षेत्रलाई चीनले स्वीकार गर्ने सुझाव दिँदै भारतसँग साटफेर गर्ने सम्झौताको प्रस्ताव गरेका थिए ।

यो प्रस्ताव देङ सियाओपिङले दोहोर्याएका थिए तर भारतले आफ्नो क्षेत्रीय अखण्डतासँग सम्झौता गर्न अस्वीकार गरेको थियो।

चीनले भारतसँगको पूर्वी सिमानामा छवटा क्षेत्रमा क्षेत्रीय विवाद चर्काएको छ। लङजु, असाफिला, मिग्यितुन, नामका चु, सम्दुरोङ चु, र चान्जे।

कामेङ्ग र माछाको पुच्छर जस्ता क्षेत्रहरूमा बारम्बार चिनियाँ अपराधहरू अवलोकन गर्न सकिन्छ । यद्यपि, १९८० को दशकदेखि चीनले आफ्नो क्षेत्रीय पदचिह्न विस्तार गर्न कोशिस गर्दै आएको छ र अरुणाचल प्रदेशका केही भागहरूलाई दक्षिणी तिब्बत भनेर दाबी गर्न थालेको छ।

यस क्षेत्रलाई आफ्नो रणनीतिक स्थान र असीमित प्राकृतिक स्रोतहरूको लागि हेर्दा, चीनले यस क्षेत्रमा तिब्बतको ऐतिहासिक र धार्मिक सम्बद्धताको आधारमा आफ्नो दाबी गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । उदाहरणका लागि, चीनले अहिले पाँचौं दलाई लामा तवाङ गुम्बाबाट आएकाले यो कम्युनिष्ट चीनको हुनुपर्छ भन्ने तर्क गर्ने गर्दछ ।

आफ्नो झुटो दाबी हासिल गर्न, चीनले मनोवैज्ञानिक अपरेशन तरिकालाई प्रयोग गर्दै आएको छ । उउदाहरणका लागि, चीन—समर्थित पत्रिकाहरू र वेबसाइटहरूमा लेखहरूले तिब्बती संस्कृतिसँग अपतानी जनजातिहरूलाई जोड्ने प्रयास गर्दछ र यसरी यस क्षेत्रमाथि बेइजिङको दाबीलाई वैधानिकता दिन्छ ।

चीनका विज्ञ जाबिन जेकबले पनि चीनद्वारा सञ्चालन गरिएका अन्य यस्ता मनोवैज्ञानिक अपरेशनलाई जारी राखेको बताएका छन् । ्उनीहरुले चुरोटका बट्टा, चाउचाउका खोलहरुमा समेत लेख्ने गरेका छन् ।

चीन एक संशोधनवादी शक्ति बनिरहेको छ, चीन मध्य राज्य भएको ऐतिहासिक समझको आधारमा अप्रत्याशित दाबी गर्दैछ। उदाहरणका लागि, ऐतिहासिक रूपमा हराएको क्षेत्रहरू कब्जा गर्न खोजेको चीन ड्रीम को चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङको घोषणाले यस्तो संशोधनवादी दृष्टिकोणलाई पुष्टि गर्दछ।

अरुणाचल प्रदेश र अक्साई चीन सधैं भारतको अभिन्न र अविभाज्य अङ्ग हुन् भन्ने अटल सिद्धान्तलाई भारतले दृढतापूर्वक समर्थन गर्दछ।

यथास्थिति परिवर्तन गर्ने भौगोलिक क्षेत्रको नाम परिवर्तन, सार्वभौम सिमानाको अतिक्रमण, अस्पष्ट दावी गर्ने र आधारहीन क्षेत्रीय महत्वाकांक्षाको प्रचार जस्ता रणनीतिहरू यस क्षेत्रमा आफ्नो विस्तारवादी एजेन्डालाई अगाडि बढाउन चीनको गणना गरिएको चालको अभिन्न अंग हुन् भन्ने कुरा विश्वले बुझेको छ ।

चीनको दृढ क्षेत्रीय दावी र हेरफेर युक्तिहरूबाट प्रभावित संसारमा, हालैको सरकारी स्वामित्वको ग्लोबल टाइम्सले यसको मानक नक्सा को प्रकाशनले एउटा स्पष्ट प्रमाणको रूपमा काम गर्दछ। अरुणाचल प्रदेश र अक्साई चीनलाई आफ्नो क्षेत्र भनेर चीनको दुस्साहसपूर्ण दाबीले डरलाग्दो दुस्साहस मात्र होइन, प्रखर आक्रामकता पनि झल्काउँछ ।

यो स्पष्ट कदमले भारतको भूमिलाई दक्षिण तिब्बतको हिस्साको रूपमा झूटो रूपमा चित्रण गरेर चीनको उत्तेजक आचरणलाई थप उजागर गरेको छ ।

यो धारणा तिब्बतीहरूले आफैंले पनि विरोध गरेका थिए। भारतभन्दा बाहिर, चीनले साउथ चाइना सागरमा बनावटी नाइन—ड्यास लाइन दाबीमार्फत भियतनाम, फिलिपिन्स, मलेसिया र ब्रुनाईको सामुद्रिक क्षेत्रहरूमा आफ्नो क्षेत्र विस्तार गर्न खोजेको देखिन्छ ।

भारत, आफ्नो सार्वभौमसत्ता कायम राख्न दृढतापूर्वक, यी निराधार दावीहरूको कडा विरोध गर्दछ, जसले चीनको अन्तर्निहित मनोवैज्ञानिक युद्ध रणनीतिलाई उजागर गरेको छ ।

तथ्यको विकृति र सार्वजनिक धारणाको हेरफेर द्वारा चिन्हित यो कार्टोग्राफिक आक्रामकता चीनको विस्तारवादी एजेन्डाको आधारशिला हो । विश्वव्यापी नियममा आधारित फ्रेमवर्क भित्र बलियो उभिएर भारतले क्षेत्रीय स्थिरता र अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था जोगाउन आफ्नो अटल प्रतिबद्धतालाई चित्रण गर्दै चीनको गणना गरिएको चाललाई अस्वीकार गर्नुपर्दछ ।